“Điểm sáng” 9 tháng đầu năm: Tăng trưởng ấn tượng trên các mặt hàng chủ lực

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), bức tranh xuất khẩu thủy sản 9 tháng đầu năm 2025 có nhiều điểm sáng, với tổng kim ngạch đạt 8,36 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024. Động lực chính đến từ sự bứt phá của nửa đầu năm, khi cá tra được Mỹ gỡ bỏ thuế chống bán phá giá và tâm lý đặt hàng tăng cao.

Các mặt hàng chủ lực đều ghi nhận kết quả tích cực:

– Tôm: Tiếp tục dẫn đầu với 3,4 tỷ USD, tăng trưởng mạnh mẽ 22% – mức tăng cao nhất trong ba năm qua.

– Cá tra: Giữ vị trí thứ hai với 1,6 tỷ USD, tăng 9% nhờ sự phục hồi ở các thị trường CPTPP và Trung Đông.

– Các mặt hàng khác: Mực, bạch tuộc và cua ghẹ đều duy trì được đà tăng trưởng hai con số.

“Cú sốc thuế quan” và sự chững lại từ thị trường Mỹ

Tuy nhiên, đà tăng trưởng ấn tượng này đã bắt đầu chững lại rõ rệt trong quý III. Kim ngạch xuất khẩu trong quý III chỉ đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ, một con số thấp hơn đáng kể so với mức tăng 16,7% của 6 tháng đầu năm.

Nguyên nhân chính được xác định là “cú sốc thuế quan” từ thị trường Mỹ. Chính sách thuế đối ứng 20% bắt đầu được áp dụng từ tháng 8/2025 đã giáng một đòn mạnh vào kế hoạch của nhiều doanh nghiệp, làm bào mòn nghiêm trọng lợi nhuận và giảm sức cạnh tranh của thủy sản Việt. Hệ quả là thị trường Mỹ, vốn là động lực tăng trưởng, đã giảm tốc đáng kể.

Chưa dừng lại ở đó, các rào cản khác từ Mỹ như nguy cơ áp thêm thuế chống bán phá giá (CBPG) với mặt hàng tôm và Đạo luật bảo vệ động vật có vú biển (MMPA) dự kiến áp dụng từ năm 2026, đang tạo ra một tâm lý e ngại cho các nhà nhập khẩu.

Thống kê số liệu xuất khẩu thủy sản Việt Nam 9 tháng đầu năm 2025. Ảnh: Hiệp Hội Chế Biến Và Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam

Dự báo quý IV “ảm đạm” và nỗ lực chuyển hướng thị trường

Tác động này được dự báo sẽ còn nặng nề hơn trong quý cuối năm. VASEP đưa ra một dự báo kém lạc quan cho quý IV, với kim ngạch chỉ ước đạt 2,19 – 2,2 tỷ USD, sụt giảm mạnh hơn 22% so với cùng kỳ 2024. Trong bối cảnh khó khăn từ thị trường lớn nhất, nỗ lực “xoay trục” và đa dạng hóa thị trường của các doanh nghiệp đang phát huy hiệu quả, mở ra những “cửa sáng” mới:

– Trung Quốc & Hồng Kông: Vươn lên trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam với kim ngạch 9 tháng đạt 1,8 tỷ USD, tăng vọt 34%.

– Nhật Bản: Thị trường lớn thứ ba, đạt 1,3 tỷ USD, tăng 17%. Đáng chú ý, thủy sản Việt Nam đang “đánh chiếm” phân khúc sản phẩm cao cấp, giá trị gia tăng cao tại đây.

– EU và CPTPP: Cũng ghi nhận các tín hiệu tích cực với mức tăng trưởng lần lượt là 13% và 25% (không bao gồm Nhật Bản), cho thấy hiệu quả từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA).

Nhìn chung, VASEP dự báo kim ngạch cả năm 2025 sẽ về đích ở mức 10,5 tỷ USD, tăng 5% so với 2024. Dù thấp hơn kỳ vọng ban đầu, đây vẫn là một mức tăng trưởng đáng kể trong bối cảnh “cơn bão thuế” từ Mỹ. Tuy nhiên, thách thức trong năm 2026 vẫn còn rất lớn, đòi hỏi ngành thủy sản phải tiếp tục nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU, đa dạng hóa thị trường và nâng cao tỷ trọng hàng chế biến sâu.